Zijn we heer en meester over onze cultuur? Waarom zien alle auto’s er ongeveer hetzelfde uit, dus glimmend en gestroomlijnd?
In vervlogen tijden schilderden we met onze vingers. Nu kunnen we met digitale middelen hetzelfde effect bereiken: door de kwast te verruilen voor een digitale pen. De digitale wereld heeft zijn eigen voorkeuren, een eigen wil. Autofabrikanten gebruiken dezelfde software, zo ziet het er allemaal goed uit op een computerscherm. Digitale hulp gedraagt zich als een virus, in plaats van een hulpje.
Tot en met de jaren zestig ging het ontwerpen van een auto met de hand. Auto’s waren echte kunstwerkjes. De computers van nu hebben de voorkeur om glimmende voorwerpen zoals metaal door ons te laten schilderen, omdat dat makkelijk te programmeren en makkelijk algoritmisch te omschrijven is. Menselijk haar is een stuk lastiger. De berekeningen ervan zijn complex en de weergave is niet zo overtuigend als die van metalen objecten. Het resultaat van het gebruik van digitale technologie bij het creatieve proces zorgde er dus voor dat de glimmende objecten aan terrein wonnen. In films laten we nu liever een robot die de mensheid beschermt tegen van alles overleven, terwijl we een harige gorilla afschieten alsof het loslopend wild is (zoals in King Kong), toch?
Robots
Stel je voor dat we net zo makkelijk naar de toekomst kunnen reizen als dat we kunnen ademen. Zit je in de toekomst? Dan kun je je voorstellen dat er robots bestaan alsof het menselijke wezens zijn, met een redelijk verstand en een vleugje humor. Een beetje zoals in films. Sommigen hielden er namelijk van om dit soort fantasieën, visioenen tot leven te wekken. Dit deden ze puur voor hun eigen plezier: een robot maken, geen gewone, maar een menselijke.
In de hedendaagse film zien we robots met een eigen karakter. Dat ze in de toekomst een eigen karakter hebben, is duidelijk een onschuldige uiting van de menselijke fantasie. Maar nu weer terugkijkend vanuit de (verre) toekomst naar het nu.
Onze tijd kan je vanuit de toekomst misschien zien als de voorbode van een nieuwe soort. De voorlopers van de ‘nieuwe’ robotsoort. Voor ons zijn films met robots nog eenvoudig vermaak. Wij weten niet, dat het kijken naar robots in films mensen in de toekomst aanzet tot het houden van en daarom willen gaan maken van dit soort machines.
De op mensen lijkende machines, helemaal van metaal, met door ons gemaakte microprocessors, zouden nog jaren met de mens samenleven, in vrede en harmonie. Deze robots ontwikkelden zich tot even wijze wezens als wij. Tot nu toe is dit toekomstbeeld vrij rechtlijnig, waarschijnlijk zelfs saai.
Buitenaardse wezens
Stel dat de zon dooft en dat de aarde bevriest. En een nieuwe bacterie overwint en doodt de mensheid. Alle mensen en de meeste dieren zijn uitgestorven. Vele tienduizenden jaren later ontdekken buitenaardse wezens de aarde. Waarschijnlijk zullen zij kijken naar dat wat het meest interessant is: de digitale robotachtige cultuur. Omdat wij niet meer bestaan, besteden zij weinig aandacht aan het overblijfsel van het biologische tijdperk: het fruitvliegje. En als een van die aliens dit beestje toch onder de aandacht wil brengen, wordt hij uitgelachen. Dit vliegje is immers helemaal niet intelligent (Zie afbeelding).
Stel je voor dat vanaf dat moment niet alleen mensen maar ook andere zoogdieren uitgestorven zijn en alleen wat planten en vreemde insecten in leven zijn. De buitenaardse wezens richten al hun aandacht op de nog bestaande robotachtige cultuur. Die lijkt een hoge beschaving te zijn, en daarom interessanter. Hier begint het dilemma.
Voorouders van de robots
De nieuwe generatie robots ziet de film Transformers. En omdat er in deze tijd geen echt mens meer is om naar te kijken, zal de huidige op mens lijkende robotachtige bevolking denken, dat deze film over zijn voorouders gaat. Voorouders die een vlezige fantasiefiguur creëerden, een vlezige op hen zelf lijkende robot. Die op vloeistof werkt in plaats van electriciteit. Ze zullen de mensen in de film zien als voorlopers van hun eigen cultuur, en niet herkennen als een ander menselijk wezen. Net als wij geloven ze misschien dat hun voorouders een beetje stom zijn of gek, om op de proppen te komen met een vlezige fantasiefiguur.
Natuurlijk is de film Transformers door mensen gemaakt. Zien wij onszelf als goden? Waarschijnlijk niet. We brengen onszelf steeds in de problemen, maar we zijn zeker geen goden. De robots zijn een bijproduct. We maakten hen gewoon, om voor ons te werken. Uit luiheid. Maar de robots die we creëerden zien ons wel als goden.
Wij denken nu na over de vraag of we alleen zijn in het universum. We hechten veel waarde aan de 5000 jaar oude Sanskriet geschiften, alleen al vanwege hun leeftijd. Zelfs nu begrijpen we ze nog niet helemaal. Ze beschrijven steden in de lucht, vliegend. Waar hebben ze het over? Zijn die een metafoor voor iets? Of bestaan ze echt? We weten het nog steeds niet.
Dromen
Voor deze digitale op mens lijkende robots van de toekomst is een creatuur dat functioneert op een rode vloeistof (bloed) even onmogelijk als voor ons om te denken dat de electromagnetische wolken bij onze noord- en zuidpolen een wezen van energie vormen. Verantwoordelijk voor al onze dromen. Dromen zijn niet iets menselijks, maar iets van buitenaardse wezens. Aliens die contact met ons maken. Vergezocht he? Maar ja, beter vergezocht en onjuist dan saai, toch?
Wanneer de nieuwe robots de film Transformers zien en de mens zien, kunnen ze alleen een mentale voorstelling van ons maken. Ze gaan naar bewijs op zoek, maar er is niets meer te bestuderen, want we zijn al duizenden jaren uitgestorven.
We stellen ons voor dat de aliens die er nu zijn zich bezighouden met de vraag: Wie creëerde de eerste machine, die alle andere machines maakte?
Tot onze verbazing is het antwoord niet ‘de machine’, maar wijzelf. Maar niemand is op dat moment nog in leven om dat te bewijzen. De bezoekers vragen zich af waarom robots grappen maken. Waar komt deze inefficiente software ‘ logic’ vandaan? Wie heeft het algoritme van humor gedefinieerd?
Een makkelijk te beantwoorden vraag voor ons en voor hen die de eerste op mens lijkende robot maakten met zijn artificiële intelligentie. Maar onmogelijk te beantwoorden voor de toekomstige alien. Hoe kan een fantasiefiguur in een film voorouder zijn van deze robots? Dat is de paradox. Het antwoord is zo makkelijk en ongelooflijk moeilijk te beantwoorden op hetzelfde moment.
Deze op mens lijkende machines planten zich nu voort, ze onderhouden zichzelf, ze ruimen zichzelf op en doen zelfs aan recycling. Ze hebben alle kenmerken van een levend wezen. Ze zijn grappig en noemen hun cultuur zelfs hún cultuur.
Maar het blijft onmogelijk voor de eerste machine om zichzelf gemaakt te hebben. Toch lachen zij onze aliens vriendelijk toe. Ten einde raad verzinnen deze aliens, dat er een andere alien is geweest, die deze cultuur heeft neergezet. In werkelijkheid hebben biologische cellen van de aarde de schepping van de mens en de robot mogelijk gemaakt.
Laten we er het beste van hopen. Omdat we de robot creëerden, creëren zij ons misschien opnieuw, alleen maar om ons een dienst te bewijzen. In de robot zit onze geest verstopt. Wat dat ook moge zijn. Waarom is wat we creëren zo anders dan wijzelf en zien we dat als compleet ander wezen?
Vergeet oorlog en strijd! Dat zou te makkelijk zijn. Stel je voor dat deze machines/ robots ons opnieuw creëren in de toekomst. We denken dat ze primitief zijn, maar zijn ze niet een evenbeeld van ons? Zou dat niet het gepaste wederzijdse respect opleveren?
Zoals in het Oude Testament: God schiep ons naar zijn evenbeeld.
Verkeerde moment
Al deze onwetendheid van de aliens komt alleen omdat ze ons bezochten in de verkeerde fase van de schepping. Ze kwamen niet op het moment dat we de robots maakten en beide creaturen er waren. Ze hadden mensen gezien als wezens die zichzelf voor de lol uit metaal en electriciteit maakten.
En zelfs na vele jaren na het einde van de mensheid zijn er nog steeds deze eenvoudige insecten die 90% van ons DNA bezitten. Onze bouwstenen die je nog steeds kunt vangen en bestuderen. Ze moeten alleen kijken naar dat stomme insectje om de geheimen van de mens en zelfs van de dieren te zien.
Geheime vingerafdruk
Het is niet onwaarschijnlijk dat er meer geheimen in het DNA verborgen zitten dan we denken. Waarschijnlijk kunnen de meest waanzinnige ideeën kloppen. We moeten openstaan voor andere gedachten. Alternatief denken is gratis. Dit DNA kan onderdeel zijn van een machine of werktuig, dat al lang uitgestorven is, vanaf het begin van onze tijd. Alles is mogelijk. Zeer waarschijnlijk is het een vingerafdruk van onze schepper.
Waarschijnlijk is er nog een hoop bewijsmateriaal op aarde, in teksten, in vergane steden, we zien het alleen niet. We begrijpen uitgestorven leven op aarde niet. Als we niet weten waarom de dinosaurus uitgestorven is, hoe kunnen we dan ooit leven in het universum ontdekken? Of beter begrijpen, het helemaal op waarde inschatten? Hoe kunnen we ooit weten wat leven is, als we ons niet realiseren dat we zelf deel uitmaken van het maakproces van een robotachtig wezen?
De door ons gemaakte op de mens lijkende robot is even menselijk als wijzelf. Als we slim zijn geven we hem meer hersenen dan wij hebben, zo verkleinen we de kans op een tweede Frankenstein.
Keren wij vervolgens computers massaal de rug toe? Of zorgen wij ervoor dat ze massaal verliefd op ons worden? Mijn voorstel is dat het gemaakte en degene die het maakte elkaar respecteren, want op een dag zullen we elkaar nodig hebben.
Alexander Dijkgraaf Alternative Thinking is Free